بررسی حافظه تاریخی در حرم شاه عبدالعظیم حسنی(ع)

چکیده

مفهوم فضای ساخته شده یا فضای كالبدی به معنای كلیه شكل های كالبدی قابل لمسی كه انسان‎ها به وجود می‌آورند و یا تغییر شكل‎هایی كه در همین زمینه اعمال می‌كنند است که می‌تواند به صورت یك مَفصل بین فضای كالبدی ـ طبیعی و فضای زیستی انسانها تعریف شود. این فضا نقطه شروع انسان برای شناخت محیط است. ارتباطات فضایی بین افراد، سیستمی است پیچیده از تمایل به نزدیكی، فرار، نادیده گرفتن، توجه نكردن و ... به این دلیل فضا نمی‌تواند تنها با توجه به فضایی ریاضی طرح شده باشد، بلكه لازم است طرح فضا به ترتیبی باشد كه تمامی ارتباطات اجتماعی ـ روانی انسانها تقویت شوند .

پرسش اساسی در دیدگاه انسان شناسی نسبت به فضا درک ساز و کارهایی است که در هر فضای مشخص به کار گرفته شده اند تا به گروهی از انسان ها امکان زیستن و تداوم این زیست را در آن محیط عرضه کنند. انسان ها در فضا زندگی می کنند یعنی رابطه ای پیوسته از کنش های متقابل با آن دارند. کنش های متقابل افراد با فضا و با سایر انسان ها سبب انباشتگی حافظه می شود و انباشت حافظه خود منجر به شکل گیری حافظه تاریخی خواهد شد. حافظه تاریخی نوعی از انباشت حافظه جمعی در محور زمانی است. این حافظه با تداوم یافتن خود بر محور زمانی، به این محور شکلی پویا و پیچیده می دهد. به این ترتیب حافظه های تاریخی متعددی که با وجود گستردگی خود در میان اعضای یک یا چند گروه مشترک هستند در طول زمان بوجود می آیند. هرچند که باید دقت داشت به دلیل سیال بودن و متغیر بودن جمعیت های شهری و گروهبندی های درونی آن، مطالعه بر میزان گستردگی معانی حافظه تاریخی در گروه های شهری کار ساده ای نیست.

نگارنده در این مقاله تلاش می کند با مراجعه به حافظه تاریخی افراد و حافظه جمعی جامعه در یکی از مناطق تهران(شاه عبدالعظیم)، ارتباط میان افراد و گذشته آنها را تا حدودی شناخته  و نقاط تمرکز حافظه در فضا و در کل چگونگی بازسازی شهر از خلال حافظه تاریخی را بررسی کند.

واژگان کلیدی: آداب و رسوم- حافظه تاریخی- خاطره- زمان- شهر- شاه عبدالعظیم- فضا- فضای زیسته شده- نماد شناسی شهری